5.1 Giriş

Tüm bölümlerde vurguladığımız üzere küresel bir salgın olarak hayatımıza giren koronavirüs salgını yanlış bilgilerin nasıl zararlı olabileceğini bize bir kez daha gösterdi. Mücadele önerilerini ele almadan önce kısaca özetlemek gerekir ise koronavirüs gibi yanlış bilgiler de küresel bir pandemiye dönüştü. Koronavirüs ve aşılarla ilgili yayılan yanlış bilgiler doğru kararlar alamamamıza neden oldu. Bu yanlış bilgiler nedeniyle hayatını kaybedenler oldu. İnfodemi bu dönemde doğrudan kamu sağlığı sorunu haline geldi. Ancak, nasıl koronavirüs pandemisi son pandemi değilse yaşadığımız infodemi de ilk değil ve son olmayacak. Etkilerini her geçen gün daha derinden hissettiğimiz iklim değişikliği ve küresel ısınma, depremler, yangınlar, terör saldırıları gibi krizlerde de infodemiyle karşılaşıyoruz. Bu olaylarda ve dönemlerde de doğru ve güvenilir bilgilere ulaşmak oldukça zor hale geliyor. Fotoğraf, video ve ses kaydı gibi dijital bilgi biçimleriyle ileri tekniklerle yapılan manipülasyonu fark edebilmek de daha zor hale geliyor. Sosyal medya platformlarında yanlış bilgi yaymak için otomatize edilen botların varlığı ve kışkırtıcı söylemleriyle troller yanlış bilgilerin yayılımını daha da kolaylaştırıyor (Himelein-Wachowiak vd., 2021; Shao vd., 2018; Varol vd., 2017). Dijital ekosistem yanlış bilgi yaymak isteyen aktörlere birçok fırsat sunuyor. Reklam geliri elde etmeyi amaçlayan sosyal medya platformlarının algoritmaları karşımıza yanlış bilgiler çıkarabiliyor, bizleri filtre balonlarına hapsedebiliyor (Pariser, 2012; Möller, 2021).

Bu bölümde önce bireysel düzeyde bilgi düzensizlikleri ile mücadele için önemli olan Aşılama (Prebunking) ve Çürütme’yi (Debunking) ele alacağız. Yine bu çerçevede doğrulama kuruluşlarının rolünü ve sosyal medya platformlarının özellikle pandemi döneminin koşullarında bu açıdan geliştirdikleri uyarı araçlarını ele alacağız. İkinci bölümde ise uluslararası ve ulusal kuruluşların infodemi ile mücadeledeki önemli rollerini Covid-19 dönemine odaklanarak özetleyeceğiz.